Topinambur (Helianthus tuberosus) czyli słonecznik bulwiasty należy do rodziny astrowatych. Można jeszcze go spotkać pod nazwą ziemna gruszka i jerozolimski karczoch. Może być rośliną ozdobną, ale także uprawną, ponieważ wytwarza jadalne, smaczne bulwy. Pochodzi z Ameryki Północnej a jego nazwa wywodzi się od nazwy plemienia Indian Topinamboore, przez których był uprawiany. Do Europy został sprowadzony w XVIII wieku. Jest to roślina dorastająca nawet do 3-ch metrów wysokości. Na szczycie wzniesionych, pokrytych włoskami łodyg znajdują się „małe słoneczniki”, które kwitną od sierpnia do listopada. Owocem jest niełupka. Ma on bujne liście – górne mają podłużny, jajowaty kształt, te rosnące u dołu łodygi są zaś sercowate i zaostrzone. Brzeg liścia jest mocno piłkowany. Liście również porośnięte są szorstkimi włoskami. Topinambur wytwarza zimotrwałe, podłużne, jadalne bulwy, które nie mają określonego kształtu. Dorosły okaz topinamburu może mieć w części podziemnej od 50 do 80 bulw. Nie jest to roślina wymagająca, a pozwalając mu na swobodę w ogrodzie, możemy mieć go wszędzie, bardzo łatwo się „rozłazi” i dziczeje, przez co uznawany jest za chwast.

Słonecznik bulwiasty – pokrój. Fot. Kenraiz Krzysztof Ziarnek

Topinambur może rosnąć na słabej glebie, ale preferuje przewiewną, średniozwięzłą, głęboką oraz bogatą w składniki pokarmowe ziemię. Stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste. Pamiętajmy jednak o tym, że słonecznik bulwiasty rośnie wysoki i w jego towarzystwie posadźmy rośliny znoszące zacienienie. Będzie w zamian stanowił doskonałą osłonę przed wiatrem.

Topinambur nie zdąża w naszym klimacie z wytworzeniem nasion, dlatego też rozmnaża się go wyłącznie wegetatywnie, przez podział bulw. Bulwy dzielimy na kawałki wielkości kurzego jaja mającego 2-3 oczka. Rośliny sadzimy jesienią (wrzesień-listopad) albo wiosną (marzec-czerwiec). Od tego kiedy go posadzimy, zależy głębokość na jakiej umieszczamy bulwy. Bulwy sadzone jesienią umieszczamy na głębokości 10−15 cm, natomiast wiosną na głębokości 5−10 cm. Kiedy rośliny osiągną wysokość 20-30cm, wokół pędów usypujemy kopczyk ok. 15cm wysokości. W zależności od sposobu uprawy, topinambur należy sadzić co 30-60cm pomiędzy bulwami i w rzędach co 70 cm do 1 m. Możemy go także posadzić w dużym pojemniku. Ograniczymy w ten sposób jego rozprzestrzenianie się i ułatwimy sobie zbiory. Należy jednak pamiętać o tym, by zastosować dobry drenaż.

Bulwu topinamburu. Fot. Galwaygirl

Słonecznik bulwiasty może rosnąć w jednym miejscu bardzo długo, ale po 3-ch latach plony będą zdecydowanie mniejsze. Jeżeli chcemy pozbyć się topinamburu, to należy zrobić to w czerwcu. Jego bulwy są wtedy nieukształtowane i skutecznie możemy usunąć roślinę.

Do zabiegów pielęgnacyjnych należy zaliczyć: podlewanie w okresie suszy oraz nawożenie (nawozy potasowe). Wysokie rośliny trzeba przywiązywać do podpór, albo skracać do wysokości ok. 1,5 m, chroniąc je przed wyłamaniem. Jeżeli chcemy uzyskać jak najwięcej bulw, to w lipcu należy oberwać kwiaty, a także skrócić roślinę do 2/3 wysokości. Część kwiatów warto zostawić ponieważ są bardzo atrakcyjne dla pszczół.

Przyznam, że jeszcze nie jadłam bulw topinamburu, ale informacja, że mają lekko orzechowy smak bardzo mnie ku temu zachęca. Podobno bulwy te są smaczne zarówno na surowo jak i po obróbce termicznej (gotowana, pieczone, gotowane na parze). Topinambur stosuje się do sałatek, surówek, zup, a nawet robi z niego frytki. Plasterki bulwy można dodawać nawet do herbaty. Jest wiele przepisów z jego udziałem, ponieważ nie dość że jest smaczny to i zdrowy. Zawiera wiele cennych składników a szczególnie wartościowe są inulina oraz witaminy z grupy B. Polecany jest cukrzykom, osobom po chemioterapii oraz odchudzającym się. Związki zawarte w bulwach oczyszczają organizm i przyspieszają przemianę materii, może być dobrym środkiem na zaparcia. Pamiętajmy jednak, że bulwy topinamburu mają właściwości wiatropędne dlatego do potraw warto dodać szczyptę kminku lub sody oczyszczonej.

Najsmaczniejsze będą bulwy w kolorze biało-żółtawym, natomiast te w odcieniach fioletu i brązu nadają się na składnik pasz dla zwierząt. Jako pasza stosowana jest również naziemna część rośliny, która może być podawana zwierzętom w formie zielonki lub kiszonki. Topinambur może być także wykorzystywany do produkcji energii, ponieważ ma duża zdolność do gromadzenia i przetwarzania energii słonecznej…

Kwiaty. Fot. Paul Fenwick

W zaistniałej sytuacji, nie mogę się doczekać już wiosny, muszę tylko znaleźć odpowiednio duży pojemnik i ruszam z uprawą słonecznika bulwiastego na balkonie. A skoro jest to roślina miododajna, to kolejną uprawę założę u brata – pszczelarza.