Bukszpan należy do rodziny Bukszpanowatych (Buxaceae). Na całym świecie występuje ok. 30 gatunków tego rodzaju. W uprawie zazwyczaj spotykany jest jeden gatunek: bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens). Jest to krzew lub małe drzewko – dorastające do 10 m. Charakterystyczne zimozielone listki są jego główną ozdobą. Kwiaty są niepozorne, żółtawe i miło pachnące, stanowią pożytek dla pszczół. Podobnie jak oczar bukszpan potrafi wyrzucić swoje nasiona nawet na odległość kilku metrów.

Roślinę tę uprawia się od bardzo dawna. Bukszpan był stosowany w ogrodach klasztornych i pałacowych. Ten zimozielony krzew stosowany jest do tworzenia topiarów – strzyżonych form, brył geometrycznych, figur i żywopłotów. Dobrze rośnie w pojemnikach na tarasach i balkonach.

Bukszpan ma także bardzo cenne drewno, ciężki i twarde, jasnożółte wykorzystywane do wyrobu fletów, klarnetów oraz klocków drzeworytniczych. Jest rośliną trującą, wykorzystywaną w przemyśle farmaceutycznym w produkcji leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.

Bukszpan ma niewielkie wymagania siedliskowe. Najlepiej będzie rósł na glebie zwięzłej i zasadowej, wzbogaconej kompostem, ale da sobie radę także na podłożach słabszych. Gleba może być wilgotna ale nie podmokła, ponieważ na takiej marnieje i jest bardziej podatny na choroby. Wbrew pozorom, bukszpan lubi miejsca słoneczne i półcieniste, ale zazwyczaj polecany jest do cienia, w którym radzi sobie wyśmienicie. Preferuje miejsca zaciszne, osłonięte, po północnej stronie budynków, między drzewami. W miejscach nasłonecznionych wskazane jest stosowanie osłony przed słońcem na przełomie zimy i wiosny. Jest odporny na suszę latem oraz na suche i zanieczyszczone miejskie powietrze. Niestety w takich warunkach jest bardziej wrażliwy na szkodniki. Bukszpany podlewamy regularnie ale nie obficie, również zimą podczas odwilży i na przedwiośniu, kiedy rozmarznie ziemia, by uchronić je przed suszą fizjologiczną. Warto bukszpan zasilić wiosną nawozem pełnoskładnikowym o niskiej zawartości fosforanów. Jeżeli krzew będzie cięty, nawożenie należy powtórzyć wczesną jesienią. Bukszpany przesadzamy z bryłą ziemi. Jeżeli sadzimy kilka okazów obok siebie, odległości miedzy roślinami nie powinny być mniejsze niż 20 cm. Jest on rośliną odporną na niskie temperatury ale w bezśnieżne, mroźne zimy może przemarzać. By temu zapobiec można okryć go matą słomianą czy stroiszem. Osłona będzie także chronić przez wysuszającymi zimowymi wiatrami.

Nawet jeżeli chcemy by nasz bukszpan zachował formę naturalną, warto przynajmniej raz w roku go przyciąć, ponieważ dzięki temu krzew się zagęści i będzie wyglądał lepiej. Jednorazowe cięcie wykonuje się gdy roślina osiągnie pożądaną wysokość, zazwyczaj w czerwcu. Pędy skracamy o 1/4 do 1/3 długości. Cięcie dwa raz w roku jest najbardziej korzystne dla bukszpanów. Zabieg ten wykonujemy na przełomie kwietnia i maja oraz pod koniec czerwca. Trzeci termin cięcia wypada pod koniec sierpnia i zazwyczaj stosuje się go na roślinach, którym nadano interesujące formy: postaci ludzi, zwierząt. Wycina się wtedy tylko pędy wyrastające poza obrys figury. Nie należy ciąć roślin młodych, świeżo posadzonych. W pierwszym roku po posadzeniu tniemy bukszpany dopiero w czerwcu, kiedy już się ukorzenią.

Kupując sadzonki zwróćmy uwagę by rośliny były zielone, a pędy dobrze ulistnione i zdrowe. Jeśli to możliwe warto wyjąć roślinkę z doniczki i sprawdzić czy system korzeniowy jest dobrze rozbudowany.

Natomiast jeśli mamy bukszpan w ogrodzie, to nie musimy kupować nowych egzemplarzy tylko możemy sami go rozmnożyć. Sadzonki pobieramy wiosną (lub jesienią) ze szczytów tegorocznych pędów. Powinny mieć długość 10-20 cm, usuwamy dolne listki i tak przygotowaną roślinkę zanurzamy w ukorzeniaczu. Sadzimy je w mieszance torfu i piasku, umieszczamy w jasnym i ciepłym pomieszczeniu. Sadzonki pobierane jesienią przechowujemy w piwnicy. Roślina wymaga regularnego zraszania. Bukszpan ukorzenia się 3−4 miesiące. Kiedy młode roślinki osiągną odpowiednią wielkość, przesadzamy je wiosną na miejsce stałe.

Jeżeli nasze bukszpany nie wyglądają najlepiej trzeba sprawdzić czy nie mają zbyt mokro lub sucho. Zły wygląd to także efekt zbytniego zagęszczenia, trzeba wtedy rośliny przesadzić. Jeżeli na listkach pojawiają się brązowe lub czarne plamy, to została ona zaatakowane przez grzyby. Należy wtedy wykonać opryski środkiem grzybobójczym, ale trzeba się liczyć z tym, że może być konieczne usunięcie porażonego egzemplarza. Bukszpan atakowany jest przez szkodniki np. wzdymacza bukszpanowego (listki są poskręcane), mszycę miodówkę bukszpanową (listki pozwijane jak główki kapusty), przędziorka (na listka pojawią się żółte plamki). Krzewy można opryskiwać profilaktycznie, zanim pojawią się jakiekolwiek objawy chorobowe.

A czasami zły wygląd wynika z braku cięcia…

Przygotowując tekst korzystałam:

Seneta W., Dolatowski J., 1997.Dendrologia. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa.

Zdjęcia pochodzą z www.pixabay.com