Lilie zawsze wydawały się bardzo arystokratycznymi kwiatami. Takie piękne i niedostępne, wręcz wyniosłe. Z drugiej strony w naszym ogrodzie zawsze były „smolinosy” czyli pomarańczowe lilie bulwkowate, które wąchaliśmy a na nosach pozostawał brązowy pyłek. Zachwycające były również lilie o białych kwiatach „jak ze świętych obrazów”, ale w moim rodzinnym ogrodzie ich nie mieliśmy.

Lilia biała

Dziś mamy ogromy wybór gatunków i odmian lilii, od wysokich do niskich, o kwiatach pojedynczych lub pełnych, białych, żółtych, różowych, filetowych i wielu innych. Nie ma chyba tylko niebieskich. Wśród nich znajdziemy gatunki trudne w uprawie ale także takie, z którymi poradzą sobie bardzo początkujący ogrodnicy (mieszańce azjatyckie).

Lilie należą do rodziny liliowatych i mogą dorastać nawet do 3 m. Mają grubą sztywną łodyg, którą porastają zielone liście. Na jej szczycie wyrastają duże i okazałe kwiaty, zapylane m.in. przez motyle. Kwiaty lilii dzieli się na: turbanowe, miseczkowate, trąbkowe, kielichowate. Lilie kwitną od czerwca do sierpnia. Naturalnie w polskim krajobrazie występuje lilia złotogłów (Lilium martagon), ale jest coraz rzadziej spotykana i objęta ochroną gatunkową.

Lilia złotogłów. Ryc. Otto Wilhelm Thome

Większość gatunków lilii dobrze rośnie na stanowiskach w pełni nasłonecznionych, ale młode rośliny preferują stanowiska półcieniste, na których mogą także rosnąć lilie z grupy martagon. Nie należy sadzić lilii pod nagrzewającymi się ścianami budynków oraz w cieniu. Ziemia powinna być żyzna, przepuszczalna i przewiewna, zawsze wilgotna. Teren powinien być lekko nachylony lub wzniesiony, by nadmiar wody mógł spływać. Zbyt mokra gleba powoduje gnicie cebul, a lekka i piaszczysta jest zbyt uboga w składniki odżywcze. Jeżeli struktura gleby tego wymaga (podłoże piaszczyste lub gliniaste) dodajemy do niej żyznego podłoża ogrodniczego, ziemi liściowej lub dobrze rozłożonego kompostu. Większość lilii preferuje gleby o odczynie lekko kwaśnym od 5,5 do 6,5 pH, ale gatunki amerykańskie i ich mieszańce lepiej rosną w glebie o odczynie kwaśnym do 4 pH, lilia biała i wiele mieszańców lilii azjatyckich lepiej czuje się w glebie o odczynie obojętnym o pH 6,5-7,0, lilie martagon i candidum wolą glebę o odczynie alkalicznym 6 do 7 pH. Różnice mogą wydać się subtelne ale jakość wzrostu i kwitnienia może zaskoczyć.

Podłoże nadmiernie alkaliczne trzeba zakwasić poprzez dodanie torfu ogrodniczego nieodkwaszonego a podłoże zbyt kwaśne należy zwapnować.

Lilie są mrozoodporne, jednak podczas bezśnieżnych i mroźnych zim, mogą przemarzać. By tego uniknąć należy osłonić rośliny (miejsca gdzie są cebule w glebie) liśćmi lub stroiszem z gałęzi iglaków. Zabieg ten wykonujemy jednak dopiero kiedy temperatura znacznie się obniży. Cebule lilii mają zdolność do zagłębiania się w podłoże podczas obniżania się temperatury, a zbyt wczesne okrycie mogłoby zahamować ten proces. Osłony także nie należy zbyt wcześnie zdejmować, ponieważ chroni ona przed wiosennymi przymrozkami.

Lilie można sadzić jesienią lub wiosną. Jeżeli wybieramy termin jesienny to najlepszy będzie przełom września i października, cebule zdążą się ukorzenić do zimy.

Miejsce na którym wysadzamy lilie powinno być staranie odchwaszczona a ziemia spulchniona. Można także glebę wzbogacić kompostem, przekopać na głębokość szpadla i pozostawić na dwa, trzy tygodnie. By uniknąć nadmiernej ilości wody w glebie warto usypać podwyższenie na którym będą rosły lilie. Najlepiej sadzić te rośliny podczas słonecznego dnia, ponieważ sadzone w deszczu i wilgoci będą gnić. Cebule sadzimy na głębokość ok. 3 wysokości cebuli w odstępach 25cm – odmiany niskie i 30-50 cm dla wysokich. Inaczej postępujemy z lilią biała (Lillium candidum), w pierwszej połowie sierpnia, ponieważ pod koniec sierpnia wypuszcza już nowe liście.

Lilia złotogłów Fot. Michael Apel

Odmiany lilii późnokwitnących zazwyczaj sadzi się wiosną. Jeżeli pogoda dopisuje, to odmiany najbardziej mrozoodporne można sadzić już pod koniec marca, ale większość lilii wysadzamy od drugiej połowy kwietnia do początku maja.

Lilie należy sadzić jak najszybciej po zakupie. Wybieramy cebule zdrowe, nie powinny być zasuszone i pomarszczone ani miękkie, nadgnite lub poobijane, ponieważ taki stan podwyższa ryzyko gnicia oraz pojawienia się szkodników.

Lilie źle znoszą suszę, ale też nie tolerują zalewania. Należy dbać, aby gleba wokół nich była stale wilgotna. Największe zapotrzebowanie na wodę roślina ma wiosną i latem, kiedy się rozwija. Podlewać należy bezpośrednio na podłoże tak, aby nie zmoczyć liści. Ważne jest by woda nie zalegała, podłoże powinno być dobrze zdrenowane lub lilie powinny rosnąć na podwyższeniu.

Przy nawożeniu lilii należy zachować rozwagę, zasilamy je dwa razy na wiosnę, a w czasie kwitnienia co 10-14 dni nawozem wieloskładnikowym. Po przekwitnięciu zaprzestajemy całkowicie nawożenia.

Lilie można ściółkować torfem, liśćmi, kompostem, skoszoną trawą lub korą. Dzięki ściółkowaniu utrzymujemy odpowiednią strukturę podłoża oraz wilgotność. Zabieg ten pozwala na zwiększenie żyzności, ogranicza znacznie zachwaszczenie i chroni podłoże przed nadmiernym nagrzaniem.

Należy regularnie usuwać chwasty i najlepiej robić to ręcznie, dzięki czemu nie uszkodzimy cebul. Pozbywamy się w ten sposób siedliska szkodników a także spulchniamy glebę.

Większość gatunków lilii zimuje w gruncie i wykopujemy je jedynie co 2-3 lata z początkiem września i od razu sadzimy na nowe miejsce. Po pierwszych przymrozkach okrywamy je warstwą kory, trocin lub stroiszem z gałęzi roślin iglastych. Jeżeli temperatury znacznie się obniżą, a zima jest bezśnieżna przykrywamy je drugą warstwą stroiszu.

Cebule lilii niezimujących w gruncie przechowujemy w ciemnym, niezbyt ciepłym i nie za wilgotnym pomieszczeniu, najlepiej w temperaturze ok 2-5 °C, okryte trocinami lub torfem.

Lilie są dość wrażliwe na choroby grzybiczne i szkodniki, z którymi najskuteczniejszym sposobem walki jest stosowanie odpowiednich oprysków. W przypadku wystąpienia chorób wirusowych tj. wirus mozaiki ogórka i wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu, rośliny należy wykopać i spalić.

Lilie ogrodowe głównie rozmnaża się wegetatywnie przez cebulki powietrzne, cebulki przybyszowe, łuski oraz przez podział. Można je także rozmnażać z nasion, ale jest to sposób najtrudniejszy. To w jaki sposób uzyskamy więcej lilii zależy od gatunku i szerzej o tym napiszę w późniejszym terminie, kiedy będę opisywać poszczególne grupy lilii.

Pamiętajmy, by usuwać przekwitłe kwiatostany, żeby roślina nie wysilała się na tworzenie nasion, a budowała cebulkę. Warto w sąsiedztwie tych roślin posadzić aksamitki, pozbędziemy się w ten sposób zagrożenia nicieniami. Dobrą sąsiadką będzie także szachownica (korona) cesarska, której zapach odstrasza gryzonie.

Zdjęcia i ryciny pochodzą z:

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lilium_candidum

https://commons.wikimedia.org/wiki/Lilium_martagon