Lawenda należy do rodziny wargowych (Labiatae), a na świecie występuje ok 40 gatunków tego rodzaju. Bardzo często kojarzy się z Prowansją, z pięknymi fioletowymi polami. Lawenda naturalnie występuje na obszarze śródziemnomorskim, po północno-wschodnią Afrykę i Indie. W naszym kraju najlepiej rośnie i zimuje lawenda wąskolistna (Lavendula angustifolia).

Gatunek ten jest zimozielonym gęstym i bardzo aromatycznym krzewem dorastającym do 70 cm wysokości. Ma wąskie listki, 2-4 cm dł., które pokryte są szarawym kutnerem, dzięki czemu cała roślina wydaje się srebrna. Charakterystyczne kwiaty są niebieskie lub fioletowe pojawiają się w postaci kłosów, na szczytach wyprostowanych łodyg od czerwca do sierpnia. Na rynku dostępnych jest wiele odmian tej rośliny, różniących się barwą i wielkością kwiatów, odpornością na mróz, wysokością i pokrojem np. odmiana ‘Hidcote’, ‘Dwarf Blue’, ‘Alba’, ‘Munstead’,‘Rosea’.

Poza lawendą wąskolistną można kupić także inne gatunki tej rośliny, np. lawendę francuską (Lavandula stoechas) o zachwycających kwiatostanach, zbudowanych z kwiatów płonnych i płodnych. Roślina ta kwitnie w maju i czerwcu, a w sprzyjających warunkach może powtórzyć kwitnienie. Kwiaty są fioletowe ale także białe, niebieskie i różowe. W Polsce dorasta do 50 cm. Możemy kupić jej barwne odmiany m.in. ‘Papillon’ (kwiaty purpurowe), ‘Bella Rose’ (kwiaty różowe), ‘Tiara’ (kwiaty fioletowe, podsadki białe).

Kolejnym gatunkiem spotykanym w Polsce jest lawenda hiszpańska (Lavandula dentata) dorastająca do 90 cm wys. o ciemnopurpurowych kwiatach z jaśniejszą czuprynką na szczycie kwiatostanu. Najbardziej okazałe kwiaty wydaje się mieć lawenda pośrednia (Lavendula xintermedia).

Wszystkie lawendy lubią gleby żyzne, wapienne, miejsca ciepłe, w pełnym słońcu i wolne od przeciągów. Ziemia powinna być przepuszczalna, dobrze zdrenowana ponieważ rośliny te nie lubią mieć „nóg w wodzie”. Lawendy świetnie sobie radzą z suszą. Najbardziej odporna na mróz jest lawenda wąskolistna, ale ją także lepiej okrywać na zimę. Dół roślin obłożyć słomą lub suchymi liśćmi, a korony po pierwszych przymrozkach okryć stroiszem. Pozostałe gatunki i ich odmiany w zimniejszych rejonach mogą przemarzać. Rabaty z lawendą należy regularnie odchwaszczać a jesienią można zasilić kompostem.

Uważana jest za roślinę odporną na choroby. Przy nadmiernej wilgotności może zostać porażona przez choroby grzybowe np. szarą pleśń. Czasem atakuje ją pasożytnicza kanianka. Wtedy porażone rośliny należy usunąć i spalić.

By lawenda cieszyła oko kwiatami konieczne jest cięcie, które wykonuje się dwa razy w roku. Jeżeli mamy młody, nierozgałęziony egzemplarz, wiosną, w pierwszym roku po posadzeniu, skracamy wszystkie pędy o połowę, w celu wytworzenia krzaczastego pokroju. U starszych roślin usuwamy uszkodzone, przemarznięte pędy (cięcia sanitarne), a także tniemy tak by nadać im pożądany kształt i wysokość. Nie należy ciąć pędów zdrewniałych, ponieważ na tej wysokości roślina słabo się regeneruje. Cięcie należy wykonywać regularnie co roku, by nie dopuścić do nadmiernego zdrewnienia rośliny. Po kwitnieniu wycinamy przekwitnięte kwiatostany wraz z 7-centymetrowymi fragmentami pędów. Można oczywiście ciąć wcześniej, by zebrać lawendę do suszenia. Pędy kwiatostanowe wycinamy gdy kwiaty nie są jeszcze rozwinięte a już widać ich kolor. Zasuszone i umieszczone w szafach i szufladach będą skutecznie odstraszać mole lub zdobić pomieszczenia jako suche bukiety.

Lawenda działa odstraszająco na ślimaki, mrówki, komary i mszyce a do jej kwiatów chętnie przylatują pszczoły, trzmiele i motyle. Jest także rośliną miododajną, pewnie większość z nas słyszała o słynnym prowansalskim miodzie lawendowym. Lawenda wykorzystywana jest także w przemyśle perfumeryjnym (produkcja olejku lawendowego) i farmaceutycznym, a także kuchni do aromatyzowania mięs. Ma działanie uspokajające i antyseptyczne, warto ją sadzić w pobliżu tarasów i innych miejsc w których chętnie wypoczywamy. Świetnie będzie prezentować się w kompozycjach z bylinami, w ogrodzie ziołowym albo jako niski żywopłot obwódkowy. Można ją sadzić w pojemnikach, ozdobnych misach i donicach. Należy tylko pamiętać o dobrym drenażu.

Jest kilka sposobów rozmnażania lawendy. Z nasion możemy rozmnażać gatunki podstawowe, nasiona zebrane z odmian nie powtórzą cechy rośliny matecznej. Nasiona można wysiewać wprost do gruntu jesienią lub wiosną. Wymagają one stratyfikacji (chłodzenia). Na nasionach wysiewanych jesienią zbieg ten wykona za nas przyroda, do siewów wiosennych musimy je przygotować. Nasionka mieszamy z wilgotnym piaskiem i taki pojemnik przechowujemy przez kilka tygodni w lodówce. Następnie wysiewamy je do doniczek i cierpliwe czekamy, ponieważ lawenda kiełkuje dość powoli. Jeżeli nasiona kupiliśmy w dobrych sklepach, to są one przygotowane do wysiewu.

Możemy także rozmnażać lawendę przez sadzonki zielne i półzdrewniałe. Z matecznika wycinamy ok. 10 cm zdrowe, ładne pędy, które sadzimy w przepuszczalnym podłożu. Warto zastosować ukorzeniacz. Sadzonki półzdrewniałe pobieramy wiosną bądź na przełomie lata i jesieni. Przed posadzeniem usuwamy im wszystkie dolne listki, tak by po posadzeniu nie stykały się z podłożem a także pozostałymi sadzonkami. Pojemniki z roślinkami ustawiamy w ciepłym, widnym pomieszczeniu, ale nie powinny być narażone na bezpośrednie nasłonecznienie.

Kolejnym sposobem rozmnażania lawendy są odkłady. Przytwierdzamy do podłoża wybraną łodyżkę rośliny i obsypujemy ziemią. Należy zadbać by podłoże podczas ukorzeniania było stale wilgotne. Pęd odkładu warto przywiązać do palika, nowa roślina od początku będzie rosła pionowo. Nowe sadzonki będą „gotowe” jesienią.

Jeżeli uprawiamy lawendę w pojemniku, to na zimę trzeba ją szczególnie zabezpieczyć przed mrozami. Najlepiej byłoby zadołować donicę w gruncie w ogrodzie, a jeżeli nie mam takiej możliwości, należy ją umieścić np. w koszu wiklinowym wypełnionym styropianem i ustawić w osłoniętym miejscu. Samą roślinkę również osłaniamy włókniną czy stroiszem z roślin iglastych. Możemy wnieść roślinę do pomieszczenia, ale musi być ono chłodne i jasne.

Wiedzieliście, że lawenda jest jednym ze składników popularnej przyprawy „zioła prowansalskie”?

Przygotowując ten tekst korzystałam:

1. Seneta W., Dolatowski J., 1997.Dendrologia. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa.
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Lawenda

Zdjęcie pochodzi z https://pixabay.com/