Czystek (Cistus sp.) jest bliskim krewnym posłonka i może być z nim mylony. To krzew naturalnie rosnący w basenie Morza Śródziemnego i w Azji Zachodniej. Jest rośliną zimozieloną dorastająca do 1m, a jego listki przyjemnie pachną. Ma charakterystyczne kwiaty o średnicy 2,5-10 cm, przypominające pomarszczony papier. Płatki otwierają się rano a wraz zapadnięciem zmroku opadają. Kwiaty są białe, różowe, purpurowe i pojawiają się od maja do lipca. Wyróżniono około 50 gatunków czystków, występują także mieszańce międzygatunkowe. Jest wiele odmian różniących się wielkością rośliny, barwą i wielkością kwiatów oraz stopniem mrozoodporności.

Cistus albidus – krzew i kwiaty. Fot. Christian Ferrer

Mimo, że czystek wytrzymuje temperatury do -8°C, raczej powinno się go uprawiać jako roślinę doniczkową, wystawianą latem na tarasy i balkony, i przechowywaną w pomieszczeniach. Wybierając miejsce dla czystka, zwróćmy uwagę by stanowisko było ciepłe i słoneczne, osłonięte od wiatrów. Może być to południowy balkon. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna z grubą warstwą drenażu (żwir, keramzyt), ponieważ czystek bardzo źle znosi nadmiar wilgoci. Należy go podlewać rzadko, ale obficie, a wodę zbierającą się w podstawce wylewać.

Od marca do lipca zasilamy roślinę nawozami dla roślin doniczkowych zielonych, a gdy zakwitnie latem, zamieniamy nawóz na ten dla roślin kwitnących. Nawożenie kończymy we wrześniu, by młode pędy zdążyły zdrewnieć przed zimą.

Kwiat Cistus albidus. Fot. Jean-Pol GRANDMONT

Przed pierwszymi przymrozkami przenosimy czystki do chłodnych i jasnych pomieszczeń. Optymalnie by było gdyby panująca w nich temperatura oscylowała pomiędzy 2-10°C. Dbamy o to by gleba była stale wilgotna. Pod koniec zimy przycinamy niezdrewniałe pędy o kilka centymetrów, a podczas kwitnienia obrywamy przekwitnięte kwiaty.

Czystka przesadzamy co roku, ale tylko młode rośliny. Starsze okazy nie znoszą za dobrze tego zabiegu. Doniczkę wybieramy niewiele większą, bo w tych przyciasnych czystki intensywniej kwitną. Szyja korzeniowa powinna się znajdować na takiej samej wysokości jak w poprzednim pojemniku. Zabieg ten wykonujemy wiosną, kiedy rośliny wypuszczają nowe listki.

Znaczną część czystków możemy rozmnażać z nasion. Od marca do kwietnia wysiewamy nasiona do płaskiego pojemnika, wypełnionego przepuszczalnym podłożem, przykrywamy warstwą ziemi i wyrównujemy. Do momentu wykiełkowania pojemnik powinien znajdować się w zacienionym miejscu. Utrzymujemy stale lekko wilgotne podłoże. Kiedy pojawią się siewki przenosimy pojemnik na widny parapet i regularnie zraszamy spryskiwaczem. Kiedy się ukorzenią przesadzamy do osobnych doniczek. Mieszańce czystków rozmnażamy wegetatywnie, przez sadzonki półzdrewniałe.

Kwiaty Cistus monspeliensis. Fot. Lucarelli

Można zawsze próbować uprawiać tę roślinę w gruncie. Wybieramy wtedy miejsce o zaciszne, nasłonecznione o przepuszczalnej glebie. Podłoże powinno być wilgotne, rozdrobnione i zdrenowane. Istnieje prawdopodobieństwo, że przemarznie podczas mroźnych zim, ale zawsze można mieć kilka „zapasowych” okazów w domu.

Czystek znany jest także ze swoich właściwości leczniczych. Herbata z czystka wzmacnia układ immunologiczny, ma właściwości antybakteryjne, antywirusowe i przeciwgrzybiczne. Regularne picie takiego naparu ma odmładzać, wybielać zęby a nawet zmieniać zapach wydzielin ciała na przyjemniejszy. Można nawet znaleźć informacje, że pomaga przy alergiach, boreliozie i chorobach nowotworowych. Należy pamiętać, że herbata z czystka jest tylko suplementem diety i nie zastąpi wizyty u lekarza i podjęcia odpowiedniego leczenia. A jeżeli decydujemy się na jej picie powinniśmy ją pozyskać z wiarygodnego źródła. Podobno świetnie smakuje z miodem i cytryną. Ja się chyba skuszę, ponieważ wyczytałam, że pomaga na infekcje zatok, co jest moją zmorą w okresie jesiennym. A czy wy pijecie napar z czystka?