Szachownice urzekają swoimi kwiatami. Naturalnie występują w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej. Istnieje ponad 130 gatunków tego rodzaju i ogromna ilość odmian. W Polsce popularne są 3 gatunki ( ich odmiany): Szachownica cesarska (Fritillaria imperialis), Szachownica kostkowata (Fritillaria meleagris), szachownica perska (Fritillaria persica)

Szachownica cesarska (Fritillaria imperialis) nazywana też koroną cesarską wydaje się gatunkiem najbardziej znanym. Jest dość wysoka, potrafi dorosnąć do 150 cm. Ma duże pomarańczowe kwiaty, które także mogą być żółte lub czerwone w zależności od odmiany. Liście występują tylko do połowy wysokości pędu, następnie łodyga jest naga, a na jej szczycie pojawiają się kwiaty. Może ich być od 5 do 10 sztuk, a nad nimi wyrastają listki niczym czuprynka. Ten charakterystyczny pokrój trudno pomylić z jakąkolwiek inną rośliną.

Szachownica cesarska ma dużą cebulę o specyficznym zapachu, który odstrasza różne szkodniki. Zające, nornice i inne gryzonie raczej nie zajrzą do ogrodu z dużą ilością szachownicy cesarskiej.  Rośliny te powinniśmy zacząć sadzić pod koniec sierpnia, na głębokości nawet 20 cm, w odstępach co 30 cm. Szachownice sadzimy w miejscu słonecznym, osłoniętym od wiatru. Najlepsze będą gleby żyzne i przepuszczalne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Można zastosować 2-3 cm warstwę drenażu by uniknąć gnicia cebul od nadmiaru wilgoci. Przed nadejściem zimy, miejsce sadzenia warto okryć korą lub liści, a także obłożyć gałązkami świerkowymi. Wiosną kiedy szachownice rozpoczną wegetacje należy je podlewać i zasilić nawozem wieloskładnikowym. Kwitną od kwietnia do maja, a w czerwcu ich naziemna część zasycha. Rośliny możemy przesadzać co 4-5 lat, nie ma konieczności robienia tego co roku.

Szachownice możemy rozmnażać z nasion lub cebulek przybyszowych. Wykopane cebule podsuszamy przez kilka dni, a następnie oczyszczamy. Oddzielamy cebule przybyszowe i od razu można je posadzić na nowe miejsce. Możemy też przechowywać je w suchym przewiewnym miejscu do sierpnia.

Szachownice cesarską możemy sadzić jako soliter np. na trawniku, ale także na rabacie bylinowej. Będzie stanowić doskonały element kompozycji rabatowej, a kiedy roślina zacznie zamierać, pozostałe kwiaty ją ukryją.

Miejsce powinno być dobrze widoczne, a nawet eksponowane, ponieważ uroda tej rośliny na to zasługuje. Szachownica nadaje się także na kwiat cięty. Warto jeszcze pamiętać, że rośliny o barwie kwiatów innej niż pomarańczowa są mniej odporne na choroby.

Szachownica kostkowata dorasta do 40 cm, a kwiaty ma dzwonkowate zazwyczaj po jednym na smukłej łodydze. Są one różowawo-fioletowe z wyraźną ciemnofioletową kratką i pojawiają się w kwietniu – maju. To właśnie od kwiatów tej szachownicy pochodzi jej polska nazwa. Roślina ta występuje naturalnie w krajobrazie Polski, ale jest objęta ścisłą ochroną. Możemy ją spotkać na terenach podmokłych: wilgotnych łąkach, torfowiskach niskich i bagnach. Podobne stanowisko wybierajmy dla niej w ogrodzie. Będzie dobrze rosnąć w pobliżu oczek wodnych i kaskad, w towarzystwie funkii, paproci czy tojeści rozesłanej. Stanowisko powinno być słoneczne, a odczyn gleby lekko kwaśny.

Proces uprawy (poza wyborem stanowiska) jest podobny jak u szachownicy cesarskiej. Należy tylko pamiętać, o generalnej zasadzie, ze wielkość cebuli rośliny determinuje głębokość jej sadzenia. Przyjmuje się, że cebulki sadzimy na głębokości równej ich trzykrotnej wysokości.

Koniecznie jeszcze muszę wspomnieć o szachownicy perskiej, która ma najbardziej okazałe kwiaty, chociaż mnie się wydają nieco mroczne. Pędy tej rośliny dorastają do 90 cm wysokości. Na ich końcu znajdują się liczne stożkowate, ciemnopurpurowe, prawie czarne kwiaty. Niesamowite! Szachownicę perską powinniśmy sadzić na stanowiskach słonecznych i żyznych glebach.

Czy ktoś próbował uprawiać je na balkonie?