Kasztan jadalny (Castanea sativa) należy do rodziny bukowatych (razem z bukami, grabami i dębami). Rodzaj Castanea obejmuje około 12 gatunków drzew i krzewów, ale w Europie występuje naturalnie tylko ten jeden.

Na pewno większość z nas kojarzy kwestię z filmu „Stawka większa niż życie”: W Paryżu najlepsze kasztany są na placu Pigalle. Zuzanna lubi je tylko jesienią. Jedliście, lubicie? Ja tak. Ale co ciekawe pierwszy raz próbowałam pieczonych kasztanów na Słowacji, a potem to już musiałam zjeść kilka deserów z ich udziałem. Pyszota!

Ponieważ kasztan uprawiany jest od zawsze, bardzo trudno jest określić skąd pochodzi. Prawdopodobnie jest to rejon wybrzeża morza Kaspijskiego, Kaukazu, północna i zachodnia Anatolia oraz część południowa i środkowa Europa po Włochy i Węgry. Do jego rozpowszechnienia przyczynili się Rzymianie. Do dziś jest to ważne drzewo owocowe w krajach południowych, szczególnie we Włoszech.

Kasztan jadalny pokrój. Fot. Hoger

Kasztan rośnie także w Polsce, głównie w zabytkowych parkach, ogrodach botanicznych ale także jest coraz popularniejszy w ogrodach przydomowych. Jest to drzewo dorastające do 30 m wysokości, o nisko osadzonej, szerokiej koronie. W naszych warunkach klimatycznych nie osiąga takich rozmiarów, co najwyżej może mieć ponad 20m wysokości. Kora starszych drzew spiralnie okrąża pień i ma głębokie spękania. Liście są długie (10-20cm), skórzaste z wyraźnym ząbkowaniem. Kwiaty pojawiają się w czerwcu i lipcu, w kątach liści tegorocznych pędów.

Liście kasztana jadalnego. Fot. Willow

Kasztan jest rośliną jednopienną, tzn. że na jednym osobniku rosną kwiaty męskie i żeńskie. Kwiaty męskie są bardziej dekoracyjne, biało-kremowe, natomiast żeńskie są zielonkawe. Kwiatostany mają postać bladozielonych kłosów zebranych w wierzchotki. Stanowią pożytek dla pszczół, ale tylko kwiaty męskie. Kwiaty są zapylane przede wszystkim przez chrząszcze, ale także inne owady i wiatr.

Kwiaty męskie Fot. Naoneisig

Owoce dojrzewają w październiku, a także w listopadzie. Są to błyszczące orzechy, o średnicy do 4 cm i ukryte są w zielonych, z czasem brązowiejących bardzo kolczastych łupinkach.

Owoce i nasiona kasztana jadalnego. Fot. historicair

Kasztan jest dekoracyjnym drzewem, ma ładne liście, pokrój, kwiatostany, niestety jest dość wrażliwy na mrozy (trzeba go mocno okrywać). Stąd też bardzo często spotykamy jego wielopniową formę, co jest efektem odrastających pędów po przemarznięciu. Lepiej będzie rósł w Polsce południowej i zachodniej Wybierając dla niego stanowisko należy zapewnić mu gleby żyzne, głębokie, przepuszczalne, gliniaste oraz lekko kwaśne. Miejsce powinno być zaciszne i osłonięte, ale słoneczne. Nie lubi gleb wapiennych i źle znosi stagnującą wodę. Ale za to jest odporny na susze i warunki miejskie. A czy będzie owocował?

Przy odrobinie szczęścia tak. Nie będzie ono tak obfite, jak w krajach gdzie jest uprawiany, ale możemy doczekać się owoców. Bywa tak, że pierwsze owoce pojawiają się już na kilkuletnich drzewkach, a czasem trzeba czekać i kilkanaście lat. Może także zdarzyć się, że drzewo owocuje, ale nie zawiązuje nasion – owoce są puste. Owocowaniu sprzyja ciepłe lato i jesień. Jest jednak nadzieja że kiedyś doczekamy się kasztanów z własnego ogrodu.

Trzeba je wtedy upiec w piekarniku, nakłuwając lub nacinając skorupkę, żeby nie wybuchły i zabrudziły piekarnika. Mają słodkawy smak, takie trochę słodkie ziemniaki, ale dużo lepsze. Kasztany można jeść także w postaci past, wiórków, kremów, a nawet zup. Pyszne są z nich desery. Orzechy zawierają dużo białka, skrobi, a poza tym węglowodany, fosfor, tłuszcze, witaminy z grupy B, potas, wapń, a także błonnik.

Na polskim rynku dostępne są różne odmiany kasztana jadalnego: ‘Variegata’- o białokremowych plamach na liściach, ‘Asplenifolia’- o liściach powcinanych, ‘Vincent van Gogh’- o poskręcanych młodych przyrostach.

I nie należy ich mylić z kasztanami, nasionami kasztanowca białego, ponieważ z nich możemy co najwyżej robić ludziki i zdecydowanie nie należy ich jeść. Pisałam o zaletach kasztanowca pospolitego we wrześniu i mimo, że jest bardzo przydatny w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym, to nic mi nie wiadomo, by nadawał się do spożycia.

Podczas przygotowania tekstu korzystałam z:

Seneta, J. Dolatowski. Dendrologia.2006. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Zdjęcia pochodzą z https://commons.wikimedia.org/wiki/Castanea_sativa